FFE 484/02/SME34

Dioksyny a witamina A

Zanieczyszczenie żywności fluorkami organicznymi, w szczególności dioksynami (PCDD oraz PCDF) oraz przypominającymi dioksyny PCB (polichlorowane bifenyle) stanowiło przedmiot szczególnego zainteresowania w ostatniej dekadzie. Dioksyny są wytwarzane podczas procesu naturalnego spalania, PCB są syntetycznymi związkami chemicznymi stosowanymi w wielu produktach przemysłowych i obecnie ich stosowanie jest zabronione. Zidentyfikowano kilkaset dioksyn oraz PCB, jednak tylko około 20-30 z nich określono jako toksyczne. Najbardziej toksyczną dioksyną jest TCDD (2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyna).

Najwyższe stężenie tych związków w żywności spotykane jest w rybach i produktach pochodnych oraz w produktach mlecznych i mięsnych. Po wprowadzeniu do żywych organizmów są stopniowo rozkładane. Związki te koncentrują się w wątrobie i tkance tłuszczowej, w szczególności u zwierząt i ryb, a w końcu u człowieka. Badania z udziałem ludzi wskazały, że przypominające dioksyny PCB początkowo wpływają na skórę, wątrobę oraz system nerwowy, a także mają pewien wpływ na rozwój nowotworów, zaburzenia układu odpornościowego oraz wzrost i rozwój płodu. Publikowane są też doniesienia dotyczące wpływu na metabolizm witaminy A, jednak wiedza na temat szkodliwości tego mechanizmu jest niekompletna.

Celem projektu FAIR ukończonego we wrześniu 2000 roku było dostarczenie solidnych podstaw naukowych dla nieszkodliwego wpływu fluorków organicznych zawartych w żywności na witaminę A (np. reitinoid), a przez to ocena rzeczywistego ryzyka toksykologicznego dla konsumentów. Aby osiągnąć ten cel naukowcy badali ścieżkę sygnału retinoidu u zmutowanych myszy, rolę retinoidu we wczesnym rozwoju, patofizjologiach i rozwoju systemu nerwowego; zmiany w metabolizmie wywołane przez fluor organiczny, biooznaczenia i biomarkery.

Wyniki były nieco zaskakujące: naukowcy doszli do wniosku, że w znacznej części za niekorzystny wpływ spowodowany przez fluorki organiczne odpowiada zaburzone przetwarzanie na ścieżkach retinoidowych. Fluorki organiczne testowane w laboratorium w stosunkowo wysokim stężeniu wskazały na "funkcjonalną hiperwitaminozę A" z podniesionym stężeniem w osoczu, wątrobie i nerkach, które może powodować anomalie rozwojowe przypominające symptomy nadmiernego spożycia witaminy A. Celem dalszych badań powinno być śledzenie potencjalnego wpływu fluorków organicznych spożywanych w normalnej diecie.
 

Nr projektu:  FAIR-CT97-3220

Kontakt: Prof. Dr. Abraham Brouwer
 Institute for Environmental Studies, VrijeUniversiteit, De Boelelaan
 1115, 1081 HV Amsterdam, THE NETHERLANDS
 Tel: +31-20-4449535; Fax: +31-20-4449553;
 e-mail: Bram.Brouwer@IVM.VU.nl
 

Autor: F. Holm, Food Group Denmark, (marzec 2002)